آلودگی محیط زیست به ترکیبات مضر و خطرناک ازمسایل مهمی است که امروزه جوامع مختلف بشری با آن روبه رو هستند. آلاینده ها در طی مسیر خود به آب، هوا و خاک وارد میشوند و پس از آن نیز ممکناست به بدن انسانها و حیوانات وارد شده و سبب ایجاد مشکلات زیست محیطی و بهداشتی گردند. گروهی ازسمیترین آلاینده های منتشره به محیط زیستدی اکسینها و فورانها میباشند که از منابع طبیعی وانسان ساخت تولید میشوند. دی ا کسینها (-dibenzo-dioxins) و فورانها (dibenzofurans) ترکیبات آلیکلره بوده که از اکسیژن، هیدروژن، کربن و کلرتشکیل شدهاند و در گروه ترکیبات پلی هالوژنه(polyhalogenated compounds) قرار میگیرند.ساختار شیمیایی آنها شامل دو حلقه بنزنی است که ایندو حلقه در دی اکسین توسط دو اتم اکسیژن و درفوران توسط یک اتم اکسیژن بهم وصل شدهاند.دی اکسینها و فورانها دارای210 ایزومر میباشند کهاز این بین 135 ایزومر مربوط به فوران و 75 ایزومردیگر متعلق به دیاکسین است. سمیترین2,3,7,8-tetrachlorodibenzo-p-dioxin دی اکسین(TCDD) با فرمول C12H4CL4O2 میباشد که دارای22 ایزومر است. و در سال 1997 از سوی آژانس بین المللی تحقیق بر روی سرطان، در رده اولسرطانزاها جای گرفته است . این ترکیب از نظرسمیت پس از مواد رادیواکتیو قرار دارد و سمیتیبرابر1 دارد . ایزومرهای دیگر دی اکسین سمیتیبین 0-1 دارند. دی اکسینها و فورانها بعنوان موادبسیار پایدار و مقاوم شناخته شده اند و در طبیعت به کندی از بین میروند بنحویکه نیمه عمر TCDDدر بدن نوزادان 5 -6 ماه و در انسان بالغ 7 -11سال عنوان شده است . منابع اصلی تولید دی اکسینها و فورانها شامل آتش سوزی جنگلها وآتشفشانها، صنایع فلزی آهنی و غیرآهنی، تولیدمحصولات معدنی، صنایع چوب و کاغذ، نیروگاههایمولد برق یا نیروگاههای حرارتی میباشد. منابع احتراقو کارخانه های ذوب فلزات بزرگترین منابع وارد کنندهدی اکسینها به هوا میباشند. دی اکسینها و فورانها همچنین فرآوردههای جانبی ناخواسته ای هستند که ازسوختن یا دیگر فرایندهای حرارتی ترکیبات آلی و کلرتشکیل میشوند. زباله سوزها به ویژه زباله سوزهایبیمارستانی به دلیل احتراق ناقص خود در انتشاردی اکسینها و فورانها به محیط زیست نقش دارند.یک زباله سوز بدون تجهیزات کنترل آلودگی تواناییانتشار 21 نوع ترکیب سرطانزای دی اکسینها وفورانها به محیط را داراست.. دی اکسینها وفورانها پس از تولید و ورود به اتمسفر در اثرریزشهای جوی بر روی گیاهان و رودخانه ها واردزنجیره غذایی حیوانات و در نهایت انسان میشود .آنها به دلیل داشتن خاصیت چربی دوستی (محلول درچربی) بالا در بافتهای چربی حیوانات تجمع مییابند. از اینرو مقدار زیادی از آنها در گوشت حیوانات،محصولات لبنی و تخم مرغ وجود دارد. انسانها نیزبه طور معمول به وسیله رژیم غذائی و مصرف گوشت(13%)، تخممرغ (2%)، ماهی (31%) و محصولات لبنی(27%) در معرض اینمواد آلاینده قرار میگیرند . طبق نظر 90-95 EPA درصد جذب دی اکسین ازطریق غذا و در حقیقت توسط حیوانات است .مقدار کمی دی اکسین نیز از طریق تنفس هوای آلودهیا تماس با آلاینده ها و جذب به وسیله پوست به بدنوارد میشود. تماسهای طولانی مدت با ترکیباتدی اکسین به نقص سیستم ایمنی بدن، اختلال سیستمعصبی و سیستم غدد درونریز و اختلال در عملکردسیستم تناسلی منجر شده و احتمال بروز انواع سرطان را نیز افزایش میدهد.با توجه به اثرات شدید این مواد بر محیط زیست و انسانها، باید به دنبال راهکارهایی برای شناسایی .وکنترل و حذف آنها از محیط باشیم .
مهندسین مشاور بینا آزما افتخار دارد به عنوان اولین آزمایشگاه معتمد محیط زیست اندازه گیری آلاینده های دی اکسین و فوران را در کارنامه کاری خود ثبت نماید.
